Ülkemizde en çok takip edilen spor dalları arasında futbol yer alıyor. Yakın tarihimizde de futbol aslında önemli bir yere sahip. Modern anlamda futbolun dünyaya yayılmasında en etkili kişiler ise bilindiği üzere İngilizler. Onların da etkisiyle birlikte futbol hem dünyaya yayıldı hem de ülkemizde bilinir hale geldi. Böylece çok da geç bir tarihe kalmadan futbol bu topraklarda oynanır hale geldi.
Bu yazımızda Türk futbolundaki ilkler konusuna göz atacağız.
Futbolun Anadolu’ya İlk Gelişi
Az önce futbolun İngilizler tarafından ülkemize getirildiğin bahsetmiştik. Bunun gerçekleşmesi başlangıç olarak İzmir ve İstanbul’da gerçekleşmiştir. Bu iki büyük şehre İngilizler ticaret etmek amacı ile geliyorlardı. Onların getirdiği bu oyundan ülkemizde bulunan bazı azınlıklar oldukça etkilendi. Başta Rum ve Ermeniler bundan etkilendi ve ülkemize futbolu kazandırdılar. Onlardan sonra Türkler de zaman içinde futbola ilgi duymaya başladı.
İlk Futbol Maçı
Osmanlı döneminde oynanan ilk futbol maçı o dönem yine Osmanlı topraklarında bulunan Selanik’te oynandı. Bu maç ise 1875 senesinde oynanmıştır.
Türkiye’de İlk Futbol Maçı
Türkiye sınırları içinde oynanmış olan ilk maçlar ise 1877 senesinde yapılmıştır. Bu dönemde yapılan maçlar ise İzmir’de oynandı. Bornova’da bu dönemde pek çok maç yapılmıştır.
İlk Türk Futbolcu
O dönemlerde pek çok Türk, futbol maçı izlemeyi sevse de oynayan sayısı fazla değildi. Eldeki verilere göre ilk Türk futbolcu Selim Sırrı Tarcan’dır. 1898 senesinde İngilizler ile birlikte maçlar yaptığı biliniyor.
İlk Türk Profesyonel Futbolcu
Fuad Hüsnü Kayacan’ın Türk futbolunda önemli bir yeri vardır. Kendisi aynı zamanda ilk Türk takımını arkadaşlarıyla kuran isimdir. Böylesine önemli bir isim aynı zamanda tarihte bilinen ilk Türk profesyonel futbolcudur.
İlk Türk Takımı
O dönemde elbette ki pek çok futbol takımı bulunuyordu. Fakat bu takımların çoğunluğu genelde yabancılardan oluşuyordu. Ancak Fuad Hüsnü Kayacak duruma el attı ve arkadaşları ile birlikte 1901 senesinde kendi takımını kurdu. İstanbul’un Kadıköy semtinde kurulan bu takımın ise Black Stocking Football Club’dır. Fakat takımın ömrü çok uzun süreli olmadı. Oynadıkları ilk maçta mağlup oldular. Ardından da takımda bulunan oyunculardan bazıları padişaha karşı darbe ile suçlandı ve tutuklandılar. Bunun üzerine de kulüp kapatıldı.
FIFA Kokartlı İlk Türk Hakem
Sulhi Garan, Türk futbol tarihindeki önemli isimlerden biridir. Kendisi Vefa ve Beşiktaş kulüplerinde oynadı. Sonrasında ise 50’li yıllarda İsviçre’de düzenlenmiş olan ve uluslar arası hakemlerin seçildiği kursa katıldı. Burada kendisi seçilen hocalardan biri oldu. 1960 senesinde düzenlenen 1960 Roma Olimpiyatları’nda da görev almıştır. Kısacası kendisi bilinen ilk Türk, FIFA kokartlı hakemdir.
Futbolda İlklerin Kadını: Lale Orta
Lale Orta’nın hem Türk futbolu hem de futbol tarihi açısından oldukça büyük bir önemi vardır. Kendisi futbol tarihinde pek çok ilke imza atmış bir kadındır. Şu anda bilindiği kadarıyla ülkemizde futbol üzerine doktora yapmış olan ilk ve tek kadındır. Aynı zamanda yazmış olduğu bir tez ile ilk kadın futbol doktoru olma unvanını da elinde bulundurmaktadır. Elbette ki böylesine donanımlı bir kadının ilkleri bununla sınırlı değil. Aynı zamanda kendisi Türkiye’nin ilk kadın futbol takımında da oynadı. Bu takım ise Dostlukspor’dur. Lale Orta bu takıma kaptanlık yapmıştır. Kendisi imza attığı tüm bu ilklere rağmen çalışmaktan geri kalmadı ve antrenörlük ve teknik direktörlük yapabileceği bir diploma da aldı. Böylece kendisi ilk kadın futbol antrenörü olma unvanını da almış oldu.
Süper Lig’in İlk Gol Kralı
Süper Lig tarihinin ilk gol kralı ise Galatasaray’ın ünlü futbolcusu Metin Oktay olmuştur. Ünlü futbolcu 15 maçta 11 gol atmayı başarmıştır.
Türk Futbol Tarihinde Galatasaray
Sanılanın aksine dört büyükler arasında futbol kulübü olarak ilk kurulan kulüp Beşiktaş değildir. Beşiktaş, 1903 yılında kurulmuş olsa da bünyesinde futbolu barındırmıyordu. Futbol kulübü olarak başlaması 1909 ve 1910 yılını bulacaktı.
Galatasaray ise herkesin bildiği üzere 1905 senesinde kuruldu. Kurucuları ise Galatasaray Lisesi’nin öğrencileridir. Bu takım ilk maçlarını ise İngilizler ile oynamışlardır. Kuruluşlarından bir sene sonra ise İstanbul’da kurulan lige katıldılar. 1908 senesinde ise kurulan bu ligde şampiyonluk yaşadılar. Galatasaray aynı zamanda yurt dışında Türk futbolunu temsil etmiş olan ilk takım unvanını da elinde bulunduruyor.
Galatasaray aynı zamanda Türk futbol tarihinde ilk kez UEFA Kupası ve Süper Kupa’yı kazanan kulüptür. Bu başarı aynı zamanda Türk futbol kulüpleri arasında Dünya çapında alınan en büyük başarılar arasında yer almaktadır. Sarı kırmızılı ekip aynı zamanda UEFA Kupası’nı tek bir yenilgi bile almadan kazanmıştır. Böylece UEFA Kupası’nı yenilmeden alan tek takım olma unvanını da elde etmiştir.
Türk Futbol Tarihinde Fenerbahçe
Pek çok kişinin bildiği üzere Fenerbahçe 1907 senesinde kuruldu. Ünlü takım aynı zamanda Cemiyetler Kanunu kapsamında tescillenmiş olan ilk futbol kulübü olma unvanını elinde tutmaktadır. Türk futbol tarihinde Fenerbahçe pek çok rekora ve ilke imza attı. Bunlar arasında en bilinen ve en dikkat çeken rekor ise 1922 ve 1923 sezonunda tek bir gol dahi yemeden şampiyon olmaları yer almaktadır. Bu aynı zamanda bir dünya rekorudur.
Ayrıca Türkiye Süper Lig’de en çok gol atan takım unvanı da yine Fenerbahçe’ye aittir. Takım 1988 ve 1989 sezonunda ligde toplam 103 gol atmıştır. Bu lig tarihi için bir rekordur.
Türkiye’de profesyonel ligde ilk şampiyonluğu yaşayan takım aynı zamanda Balkan Kupası’nı kazanmış olan ilk takımdır. Ayrıca bir futbolcuya jübile düzenlemiş ilk kulüp olma unvanını da elinde tutmaktadır. Jübile düzenlenen kişi ise Ordinaryus lakabı ile bilinen Lefter Küçükandonyadis’tir.
Türk Futbol Tarihinde Beşiktaş
Beşiktaş’ın da Türk futbol tarihinde pek çok başarısı bulunuyor. Türk futbol tarihinde ligde tek bir maç dahil kaybetmeden şampiyon olmayı başarmış olan tek takım olma unvanını elinde bulundurmaktadır. Bu şampiyonluğu ise 1991 ve 1992 sezonları arasında elde ettiler.
Yenilmezlik söz konusu olduğunda da Beşiktaş yine rekoru elinde tutan takım. Beşiktaş, 48 hafta ve 56 maçla Türk futbol tarihi boyunca en uzun süre yenilgi almayan takımdır.
Bunlar ile birlikte ard arda en çok maç kazanma unvanı da yine Beşiktaş’a aittir. Tam olarak ard ardına 13 maç kazanmayı başarmışlardır. Benzer şekilde Türk futbol tarihinde en farklı galibiyeti de almışlardır. Bu maçı ise Adana Demirspor ile oynadılar. Maçta siyah beyazlılar 10-0’lık bir galibiyetle ayrılmayı başardılar.
Türk Futbol Tarihinde Trabzonspor
Bir Anadolu takımı olarak Trabzonspor’un çok büyük bir önemi bulunmaktadır. Genelde lige İstanbul takımları hakim iken bunu değiştiren takım Trabzonspor’dur. Bu açıdan bakıldığında da Türk futbol tarihinde ligde şampiyon olan ilk Anadolu takımı Trabzonspor olmuştur. Bunun yanında Trabzonspor en uzun süre boyunca gol yememe rekorunu da elinde bulundurmaktadır. Tam tamına 1112 dakika boyunca Trabzonspor gol yememiştir. Bunlar ile birlikte belgesel çektirmiş olan ilk kulüp unvanını da elinde bulundurmaktadır.